Tua 20 o'r caeau yn Cefn Garthenor yw'r hyn y gellir ei alw'n “lled-well”. Mae hynny'n golygu nad ydyn nhw'n cynnwys llawer mwy na glaswellt gwyrdd llachar, llawer ohono yn rhyg, ac maen nhw wedi cael maetholion wedi'u hychwanegu i wneud i'r mono-ddiwylliant ffynnu. Dyma'r caeau llai, sychach ar ben y tir, sy'n draenio'n fwy rhydd, ac mae'n debyg eu bod yn ffurfio 25% o'r ardal gyfan. Dyma beth mae'r rhan fwyaf o bobl yn meddwl amdano pan ddywedwch “gae” a byddai llawer o ffermwyr yn eu hystyried fel y rhan orau o'r fferm.
O'm persbectif nhw yw'r lleiaf diddorol.Nid oes llawer o fioamrywiaeth, ac mae'r gorau o hynny yn y gwrychoedd.Nid yw'n naturiol, yn hytrach dyn (a defaid) a adeiladwyd. Dros y blynyddoedd mae'r defaid ar y tir bron wedi dileu blodau gwyllt. Maent yn borwyr dethol ac yn codi unrhyw flodyn (melys a blasus) sy'n dod i fyny, yn ogystal ag unrhyw lasbrennau bach a allai fod wedi popio deilen neu ddwy uwchben y pridd. Mae ganddyn nhw wefusau symudol tenau sy'n cnoi yn agos iawn at y ddaear, gan greu'r llethrau gwyrdd moel rydyn ni wedi arfer eu gweld ar draws llawer o Gymru.Dim ond y glaswellt sy'n ddigon cryf i oroesi, gyda chymorth y maetholion a ychwanegwyd gan ffermwyr dros y blynyddoedd. Mae glaswellt yn ffynnu ar faetholion, ond mae blodau gwyllt yn gwneud yn iawn ar bridd sy'n brin o faetholion.
Os gallaf gael blodau gwyllt yn ôl byddaf yn denu pryfed, a byddant yn denu adar a mamaliaid bach, a bydd y gweddill yn dilyn. Y cwestiwn yw sut i wneud hynny? Un opsiwn yn unig yw gadael llonydd. Ddim yn opsiwn ofnadwy. Bydd y glaswellt yn tyfu ac yn cwympo drosodd.Gwych ar gyfer mamaliaid bach, gan ei fod yn darparu gorchudd. Fodd bynnag, ni fydd hyn yn darparu llawer o le na golau ar gyfer blodau gwyllt. Felly mi wnes i benderfynu torri canol y caeau a chymryd y torbwynt fel gwair. Y syniad yw gadael yr ardaloedd agosaf at y gwrychoedd (3 i 5 metr) sydd â'r clawdd hadau gorau. Mae gwrychoedd yn darparu lle diogel ar gyfer blodau gwyllt (ni all defaid frathu ac nid yw ffermwyr yn ffrwythloni), ac mae eu hadau wedi'u gwasgaru'n naturiol agosaf yn naturiol. Dros amser (a gallai hyn gymryd pum mlynedd), bydd y glaswellt yn amsugno'r maetholion a gyda phob toriad bydd gan y blodau gwyllt well siawns.
Fe allwn i baratoi'r ddaear a phlannu hadau blodau gwyllt (gan ddefnyddio gwair gwyrdd efallai), hyd yn oed mynd am gystadleuydd glaswellt go iawn fel ratl melyn, ond mae Rob a Derek yn fy nghynghori y gallai hynny fod yn gwastraffu arian am y tro ... bydd y glaswellt yn ennill i mewnpridd llawn maetholion. Felly, mae'n rhyfel athreuliad am y tro. Dylai defaid i ffwrdd, torri gwair, ac yn raddol, gyda'r pridd yn brin o faetholion ychwanegol, dylai blodau gwyllt ennill.
Felly, torri a thynnu'r glaswellt yw'r penderfyniad.Y broblem yw does gen i ddim cit i wneud 20 cae, a dim llawer o ddefnydd ar gyfer y gwair sy'n deillio o hynny. Fodd bynnag, mae gen i gymydog gwych ar fferm drws nesaf. Mae Robert a'i wraig Julia yn rhedeg fferm o faint tebyg i Cefn Garthenor gyda defaid a gwartheg. Cyfarfûm â Robert gyntaf un noson wlyb a gwyntog yn fuan ar ôl i mi symud i mewn. Curodd ar fy nrws ac roedd yn olygfa i'w gweld;dyn gwyllt Cymru ydoedd mewn gwirionedd, yn edrych fel proffwyd Beiblaidd gyda gwallt hir llwyd a barf fawr, i gyd yn chwythu o gwmpas yn y gwynt a'r glaw. Roedd wedi cefnu ar eillio a thorri gwallt i godi arian at elusen ganser. Mae Robert a Julia wedi bod o gymorth mawr, ac os ydyn nhw'n meddwl fy mod i'n hollol wallgof maen nhw wedi ei gadw iddyn nhw eu hunain!Felly, gwnaeth Robert a minnau grefft ... byddai'n torri fy nghaeau yn y ffordd yr oeddwn i eisiau (gyda ffin wibbly 3 i 5m yn simsan) yn gyfnewid am gael y rhan fwyaf o'r gwair o ganlyniad (byddwn i'n cael ysgubor fach yn llawn).
Dyna ddigwyddodd.Mae gan Robert 200 o fyrnau mawr, crwn ac rydw i wedi torri'r caeau ac wedi dechrau'r broses o gael mwy o flodau gwyllt yn ôl.Efallai y byddai'r syniad yn doriad arall ym mis Mawrth, os bydd y tywydd yn caniatáu, i wanhau'r glaswellt ymhellach a rhoi golau a lle i flodau newydd ddod i fyny yng ngwanwyn 2022.
Comments