Mae Cymru yn lle gwyrdd. Cefn gwlad hyfryd, arfordir syfrdanol a mynyddoedd anhygoel. Ond nid yw rhywbeth yn iawn. Mae bioamrywiaeth yn plymio yma yng Nghymru yn ogystal ag ar draws y DU a'r blaned gyfan.

 

Yr hyn sy’n dod ag ef adref i mi yw cofio glanhau ffenestr flaen fy Nhad ar ôl gyrru i’n cartref yn Towyn yn ôl yn y 1970’au. Roedd yn fàs o chwilod (marw), amrywiaeth enfawr o bryfed. Nawr, wrth yrru o amgylch Ceredigion yma yng nghanol Cymru, mae fy ffenestr flaen yn parhau i fod yn rhydd o bryfed. A dim ond blaen y mynydd iâ yw hwn ... roedd y pryfed hynny yn peillio bywyd planhigion ac yn bwydo llu o feirniaid.

 

A oes ots mewn gwirionedd? Wel, ydy mae'n gwneud. Rydyn ni'n bodau dynol yn dibynnu ar ecosystem iach i oroesi. Mae angen pridd o ansawdd da arnom, ein cnydau i gael eu peillio ac mae ein tir i ddelio â beth bynnag yw'r argyfwng hinsawdd yr ydym yn byw drwyddo yn taflu ei ffordd. Ond, un ffordd neu'r llall, rydym yn methu ag amddiffyn yr hyn sydd ei angen arnom. Mae'r blaned wedi blino'n lân. Hoffwn i hynny fod yn wahanol yn Cefn Garthenor. Ar y darn bach hwn o ganol Cymru hardd rydym am droi pethau o gwmpas, er mwyn cael natur yn ôl. I ddal ychydig mwy o garbon mewn gwirionedd. Cam bach iawn fydd hwn, ond bydd yn gwneud gwahaniaeth. I fioamrywiaeth ac i'n cymdogion, a fydd hefyd yn elwa o'r hyn a gyflawnwn.

 

Sut? Wel, bydd natur yn gwneud llawer ei hun. Ond er bod yr ardal (210 erw, 85 hectar neu tua 105 o gaeau pêl-droed) yn ei gwneud yn fferm weddol fawr i'r ardal, mae'n fach o safbwynt tirwedd ac mae natur ar goll i'r fath raddau bydd angen llaw arni. Dros amser bydd hynny'n golygu rhywfaint o help gan wartheg, moch a merlod o bosibl. Bydd angen eu rheoli. Bydd rhywfaint o dorri gwair hefyd, rhai yn cloddio ac efallai rhywfaint o hadu. Nid oes unrhyw beth yn sefydlog, a byddwn yn cymryd ein ciwiau o'r tir a natur ei hun. Mae'r broses newydd ddechrau. Dechreuodd ar 14 Mai 2021. Bydd y wefan hon yn anelu at hysbysu unrhyw un sydd â diddordeb am y cynnydd y mae Cefn Garthenor yn ei wneud ar y siwrnai hon.

​

Alistair Hughes